De laatste spreker in het ochtendprogramma vertelt over de drinkwatervoorziening op de Waddeneilanden. Teammanager Renske Terwisscha van Scheltinga van Vitens geeft op hoofdlijnen aan hoe die is georganiseerd en wat de opgaven zijn. Vitens wil de drinkwatervoorziening toekomstbestendig maken. Daarvoor moet ze vooral een antwoord vinden op de zomerpiek in de drinkwatervraag. Een ander punt van aandacht is de dreigende verzilting, aangezwengeld door klimaatverandering en zeespiegelstijging. Toch maakt waterleverancier Vitens zich geen al te grote zorgen voor wat betreft de Waddeneilanden.
Terwisscha van Scheltinga toont een kaartbeeld waarop is te zien dat drie Waddeneilanden – Texel, Terschelling en Ameland – voor hun drinkwatervoorziening gebruikmaken van een wadleiding vanaf het vasteland. Vlieland en Schiermonnikoog zijn zelfvoorzienend; de kaart laat zien dat er op alle eilanden samen acht waterwingebieden liggen, waarvan drie op Vlieland en twee op Schier. Het waterverbruik op Texel is van alle eilanden veruit het grootst.
Zomerpiek
De kwestie met het zelfvoorzienende Schiermonnikoog – alsook de andere Waddeneilanden – is dat de drinkwatervraag er enorm piekt in de zomermaanden. Die piek kan maar met moeite worden opgevangen. Hij komt bovenop de doorlopende toename van de watervraag sinds medio vorige eeuw, die verband houdt met de groei van bevolking, welvaart en toerisme. Toch is de waterbalans op Schiermonnikoog positief, laat Terwisscha van Scheltinga zien aan de hand van cijfermateriaal. De neerslag overtreft ruimschoots de som van de potentiële verdamping en de onttrekking door de waterwinning van Vitens. Er is hier voor Vitens geen reden tot grote bezorgdheid.
Ook uit gegevens over Texel komt een uitdagende piek in het waterverbruik in het toeristenseizoen naar voren. Maar anders dan op Schiermonnikoog, wordt het drinkwater er volledig aangevoerd vanaf het vasteland, door een vier kilometer lange leiding die vijf jaar geleden is vernieuwd. De watervoorziening voor dit eiland is mede om die reden voorlopig wel toekomstbestendig, zegt Terwisscha van Scheltinga.
Dreigende verzilting
Een wadleiding is er op Vlieland niet, Vitens wint op dit eiland drinkwater uit drie winputten. Een belangrijke opgave die hier speelt, is de bestrijding van de dreigende verzilting, met name langs de randen van het eiland. De heterogene bodemopbouw maakt het er niet makkelijker op. Door de klimaatverandering, die verdamping en uitdroging brengt, en stijging van de zeespiegel, neemt het verziltingsrisico verder toe. Maar, zegt Terwisscha van Scheltinga, door de aanwezigheid van een flinke zoetwaterbel is er bij Vitens toch geen grote bezorgdheid.
PFAS
Terschelling is in 1978 voorzien van een wadleiding maar er ligt ook een waterwingebied, in de duinen bij de Griene Pôlle. Het eiland zou in theorie zelfvoorzienend kunnen zijn en heeft ook aangegeven dat te willen worden, maar het is dat nog niet.
Ameland gebruikt sinds 1990 een wadleiding, maar Vitens heeft er daarnaast ook twee waterwingebieden. In van de winputten is onlangs PFAS aangetroffen. Volgens haar heeft dit water daarom een extra ‘zuiveringsstap’ nodig.
Huiswerk
Om de zoetwatervoorziening op de Waddeneilanden toekomstbestendig te maken, kunnen we volgens Terwisscha van Scheltinga drie dingen doen:
- Inzetten op waterbesparing om de zomerpiek in het verbruik te dempen;
- Werken aan de opbouw van de ondergrondse zoetwaterbel, als tegenwicht tegen toenemende verzilting;
- Werken aan systeemoplossingen, gericht op duurzaamheid en flexibiliteit.
Reacties uit de zaal
Als Terwisscha van Scheltinga haar verhaal heeft afgerond, reageert vanuit de zaal Jorien Bakker (Natuurmonumenten): “Ik schrik van wat je zegt over de PFAS in een winput op Ameland.” De teamleider van Vitens antwoordt dat er in andere putten alsnog geen PFAS is aangetroffen en dat het waarschijnlijk te maken heeft met de ligging van de put, omringd door dennenbos dat seaspray afvangt.
Harm Beerda van Vereniging Circulair Friesland suggereert om bestaande technieken voor het terugdringen van drinkwatergebruik ook in het Waddengebied toe te passen. Terwisscha van Scheltinga is het roerend met hem eens.
Arjen Kok van Waterlab Noord maakt van de gelegenheid gebruik om een lans te breken voor circulair watergebruik, ook in het Waddengebied. Meindert Schroor stelt de vraag of het vele regenwater op de Waddeneilanden misschien beter kan worden vastgehouden. Terwisscha van Scheltinga antwoordt dat de geringe omvang van de eilanden hierin beperkend werkt: “Erg veel valt er niet te infiltreren, het regenwater stroomt snel af.” Wat wel kan, is tijd winnen en erop aansturen dat de ondergrond niet al in het voorjaar kurkdroog is.